Η ΑΘΗΝΑ ΤΟΥ 19ου ΚΑΙ 20ου ΑΙΩΝΑ .~.~ 'ATHENS PHOTO GALLERY' ~.~.. .~.~'Σε σύγκριση με το σήμερα'~..: Το 1751-1754. Πλάκα. Το Μνημείο του Λυσικράτη. Η Μονή των Καπουτσίνων

Η περιοχή λαμβάνει το όνομά της από το Μνημείο του Λυσικράτους, λόγω του ότι, αποτελεί το καλύτερα διατηρημένο μνημείο αρχαίας χορηγίας.

Όπως αναφέρει επιγραφή χαραγμένη στο επιστύλιο του μνημείου, είναι κτισμένο από τον Λυσικράτη, το 335-334 π.Χ., στην δυτική πλευρά της οδού Τριπόδων.

Το μνημείο είναι κυλινδρικό, κτισμένο πάνω σε τετραγωνικό βάθρο από πωρόλιθο (πλευράς 2,93 μ.), με έξι κορινθιακούς κίονες από πεντελικό μάρμαρο, ανάμεσα σε υμήττιους ορθοστάτες, που αποτελούν και τα πρώτα παραδείγματα κορινθιακού ρυθμού στην Αθήνα.

Έχει ζωφόρο με σκηνές από τη ζωή του Διονύσου, μονολιθική στέγη με φυλλωτή την άνω επιφάνεια, που κορυφώνεται σε βάση υπό μορφή ακάνθου, όπου πατούσε ο χορηγικός τρίποδας.

Στα μεσαιωνικά χρόνια θεωρούσαν ότι, η άκανθος ήταν η βάση κάποιου φαναριού και εξ αυτού του λόγου, έλαβε το όνομα «λύχνος» φανάρι ή κάνδυλος του Διογένους, ή του Δημοσθένους. Προγενέστερα στην περιοχή, υπήρχε η Μονή των Καπουτσίνων, η οποία είχε ιδρυθεί από Γάλλους μοναχούς το 1658. Έφεραν καφέ ολόσωμο ράσο, γενειάδα καθώς και κουκούλα – cappucio, από την οποία και το αντίστοιχο όνομά τους «Καπουτσίνοι».

Το 1669 αγόρασαν το χώρο και το μνημείο προσετέθη στο μοναστήρι τους.

Το τίμημα της αγοράς ήταν 150 σκούδα για τον Έλληνα ιδιοκτήτη του. Ωστόσο, ο τελευταίος μετάνοιωσε για την πώληση και προσέφυγε στους δημογέροντες για να την ακυρώσει. Στην δίκη που έγινε κέρδισε την ακύρωση της πώλησης. Όμως και ο Καπουτσίνος ηγούμενος με την σειρά του, προσέφυγε στον καδή, ο οποίος και δικαίωσε το αίτημά του, για την ισχύ της αγοράς, με την ταυτόχρονη όμως δέσμευση, να παραμείνει το μνημείο άθικτο και να επιτρέπεται η ελεύθερη διέλευση τόσο στους Έλληνες, όσο και στους ξένους επισκέπτες. Έτσι, κατά μια έννοια, η τουρκική διοίκηση αναγνώρισε στους Γάλλους καλόγερους επικαρπία του μνημείου, όχι όμως κυριότητα, δοθέντος ότι, όλα τα μνημεία υπάγονταν στην δικαιοδοσία του Σουλτάνου και δεν μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο αγοραπωλησιών.

Σε πρώτη φάση οι Καπουτσίνοι, το χρησιμοποίησαν ως παρεκκλήσι, με την πάροδο του χρόνου ως βιβλιοθήκη και εργαστήριο.

Σημειώνεται ότι το μνημείο του Λυσικράτους είχε προξενήσει το έντονο αγοραστικό ενδιαφέρον του λόρδου Έλγιν για τα αρχαία μνημεία της Αθήνας. Απετράπη, όμως, η αγορά του χάρις στη σθεναρή άρνηση του καπουτσίνου ηγούμενου, να συναινέσει στις προκλητικά δελεαστικές προτάσεις του λόρδου Έλγιν. Τύχη αγαθή, όταν κάηκε η Μονή των Καπουτσίνων στα χρόνια της Επανάστασης, το μνημείο διεσώθη. Επίσης, το 1829 υπήρξε μια απόπειρα αρπαγής του Μνημείου από ξένους περιηγητές, η οποία κι αυτή απέτυχε, πιθανώς λόγω του μεγάλου βάρους του μνημείου.

Η Γαλλική κυβέρνηση, θεωρώντας το μνημείο ιδιοκτησία της, προέβη στη χρηματοδότηση των πρώτων αισθητικών εργασιών αποκατάστασης του το 1845.

Το θέμα της κυριότητας του μνημείου λύθηκε, όταν προσεφέρθη στη Γαλλική κυβέρνηση, οικόπεδο στην οδό Διδότου, προκειμένου να στεγαστεί σ' αυτό η Γαλλική αρχαιολογική σχολή. Σε αντιστάθμισμα οι Γάλλοι όφειλαν να προσφέρουν στην Ελλάδα την κυριότητα του μνημείου του Λυσικράτους. Κατά μια άλλη ερμηνεία, ο λόγος μη παραιτήσεως της γαλλικής πρεσβείας από το μνημείο, ήταν η μη ικανοποίηση του αιτήματος του Βατικανού, να αναγνωρισθεί ο καθολικός αρχιεπίσκοπος στην Αθήνα. Μόλις αυτό το αίτημα ικανοποιήθηκε και παραχωρήθηκε στην καθολική εκκλησία το οικόπεδο της οδού Πανεπιστημίου, στο οποίο και ανεγέρθηκε ο καθεδρικός Ναός, η Γαλλική κυβέρνηση δέχθηκε να παραδώσει στο Ελληνικό Κράτος την πλήρη κυριότητα του μνημείου του Λυσικράτους. Τότε ξεκίνησαν οι εργασίες αναστήλωσης του μνημείου, από τον αρχιτέκτονα Φραγκίσκο Μπουλανζέ (Fr Boulanger, 1807-1880), η οποία αποπερατώθηκε το 1892.

Η Μονή των Καπουτσίνων καί τα άλλα μοναστικά τάγματα αντιμετώπισαν την κοινωνική δυσκαμψία και καχυποψία της τότε Αθηναϊκής κοινωνίας, με παρεπόμενα αρκετά προβλήματα, όπως συνέβη με τους Βενεδικτίνους του Δαφνίου και τους Ιησουίτες της οδού Μητροπόλεως, οι Καπουτσίνοι αντιμετωπίστηκαν πολύ φιλικά από τους Αθηναίους. Ιδιαίτερα αγαπητός υπήρξε ο ηγούμενος Σίμων, που είχε και ιατρικές γνώσεις, περιθάλποντας τον κόσμο, όποτε παρίστατο

ανάγκη.

Κύριες ασχολίες των μοναχών ήταν οι αρχαιολογικές και τοπογραφικές μελέτες. Αυτοί άλλωστε εκπόνησαν τον πρώτο χάρτη της Αρχαίας Αθήνας. Ενώ σημαντική υπήρξε και η παιδευτική τους δραστηριότητα, αφού η Μονή τους αποτέλεσε το πρώτο σχολείο Καθολικών στην Αθήνα. Τους αποκαλούσαν χαϊδευτικά «φραγκοπατέρες» και απολάμβαναν υψηλής κοινωνικής αποδοχής. Για τούτο εξάλλου στις εορτές της πόλης, η τοπική ηγεσία τους επισκεπτόταν, αποδίδοντας τους τιμή. Παράλληλα, στην Μονή των Καπουτσίνων, λειτουργούσε και ξενώνας, στον οποίον κατέλυαν πολλοί από τους περιηγητές της Αθήνας. Μεταξύ αυτών, ο πρόξενος της Γαλλίας Φωβέλ (Fauvel) και ο Ιταλός ζωγράφος Τζοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι (Lousieri), συνεργός στην απεχθή σύληση του Παρθενώνα με τον λόρδο Έλγιν.

Μάλιστα ως ραδιούργος, σκέφτηκε να δωροδοκηθούν οι μοναχοί Καπουτσίνοι, για να συμφωνήσουν στην φυγάδευση του Μνημείου του Λυσικράτους στο Λονδίνο.

Με τον θάνατό του, ο Σίμων ετάφη το 1821 στον αύλειο χώρο της Μονής, που αποτέλεσε το κοιμητήριο των Καθολικών της Αθήνας.

Από τους μεγάλους επισκέπτες της μονής, υπήρξαν ο Σατωβριάνδος το 1806, αλλά και ο λόρδος Μπάιρον το 1810 κατά το δεύτερο ταξίδι του στην Ελλάδα. Κατά την παραμονή του μάλιστα στην Μονή των Καπουτσίνων, ο Μπάιρον έγραψε μερικά σημαντικά έργα, μεταξύ αυτών, την «Κατάρα της Αθήνας».

Τον 19ο αιώνα Γάλλοι αρχαιολόγοι, στην περίφραξη του Μνημείου του Λυσικράτους, τοποθέτησαν αναμνηστική πλάκα, που γνωστοποιεί ότι, στην Μονή των Καπουτσίνων, είχε φιλοξενηθεί ο μεγάλος ποιητής και φιλέλληνας Λόρδος Μπάιρον. Πρωτοπόρος υπήρξε ακόμα η Μονή και στην μαγειρική. Σ΄ αυτήν πραγματοποιήθηκε η πρώτη καλλιέργεια ντομάτας στην Αθήνα σε γλάστρες το 1818, από τον τελευταίο ηγούμενο της Μονής Φραγκίσκο, ο οποίος έφερε τους σπόρους από το εξωτερικό.

Οι Αθηναίοι αρχικά καλλιέργησαν την ντομάτα σαν καλλωπιστικό φυτό, στη συνέχεια για παρασκευή γλυκών, για να φθάσουν αργότερα στην αξιοποίησή της στην μαγειρική.

Πρωτοπόρος επίσης, υπήρξε στην Αθήνα ο ηγούμενος και στην χρησιμοποίηση gadget της εποχής.

Τότε, είχε φέρει από το Παρίσι στην Αθήνα, την πρώτη κούκλα, η οποία ανοιγόκλεινε τα μάτια της, αναλόγως της θέσης που την τοποθετούσες. Το γεγονός αυτό, που φαντάζει μάλλον αξιοπερίεργο για μοναχό, είχε και στοιχεία marcketing, διότι οι Αθηναίες μητέρες έσπευδαν για να θαυμάσουν την κούκλα και έτσι επισκέπτονταν και την Μονή.

Όμως, τραγικό τέλος επιφύλασσε η μοίρα για την Μονή των Καπουτσίνων. Με την πολιορκία του Κιουταχή, η Μονή κάηκε ολοσχερώς. Οι Γάλλοι αρχαιολόγοι το 1845 καθάρισαν τα ερείπιά της που διασώζονταν μέχρι τότε και έτσι, αποκάλυψαν τα στοιχεία για τον Μνημείο του Λυσικράτους που έλλειπαν. Ένταξη του Μνημείου στον πολεοδομικό ιστό της Πλάκας.

Ο πολεοδομικός ιστός της Πλάκας, ένα παράδειγμα, από τα σπανιότατα διεθνώς, όπως έχουν αποδείξει οι αρχαιολογικές ανασκαφές, παραμένει αμετάβλητος για περισσότερο από τρεις χιλιετίες.

''Όταν στέκεται κανείς πάνω στην Ακρόπολη της Αθήνας'' γράφει ο μεγάλος ιστορικός της πολεοδομίας Λιούις Μάμφορντ, “ανακαλύπτει να ξαπλώνεται στους πρόποδές της ένα

τέτοιο συνονθύλευμα από μονώροφα σπίτια, όπως θα έπρεπε να υπήρχε εκεί στους χρόνους του Σόλωνος και του Περικλή.

Στην Οθωμανική περίοδο, η γειτονιά γύρω από το Μνημείο, ονομαζόταν «καντύλι» από την εκκλησία Παναγία του Καντύλη. Η οικογένεια Κανδύλη στην ιδιοκτησία της οποίας ανήκε η εκκλησία διέμενε εκεί.

Η εκκλησία κατεστράφη στα χρόνια της επανάστασης και γκρεμίστηκε το 1848.

Βιβλιογραφία 1. Γιοχάλα Θ., Καφετζάκη Τ. «Αθήνα» , εκδόσεις «Εστία» 2013.

Το Μνημείο του Λυσικράτη ενσωματωμένο στο Μοναστήρι.

Η εικόνα προέρχεται από το τετράτομο έργο «The Antiquities of Athens» των βρετανών ζωγράφων και αρχιτεκτόνων Τζέιμς Στιούαρτ (James Stuart) και Νίκολας Ρέβετ (Nicholas Revett), οι οποίοι επισκέφθηκαν την Ελλάδα το διάστημα 1751-1754.

Ανάλυση 960 x 665

(πατήστε στην φωτογραφία να ανοίξει)